گذرى کوتاه بر زندگى حضرت فاطمه زهراء (علیها السلام)
آفتاب
وجود زهراى اطهر - ام ابیها - در آخرین ساعات روز جمعه، بیستم جمادى
الاخرى، سال دوم یا پنجم بعثت، از پیغمبر مکرم اسلام و ملکه عرب، خدیجه
کبرى، در شهر مکه طالع گردید.
حضرت فاطمه (علیها السلام) دخترى بود که
به فرموده پیامبر (صلى الله علیه و آله و سلم) ((نور وجودش قبل از آفرینش
آسمانها و زمین، از نور با عظمت خداوند خلق گردید و نطفه اش از سیب بهشتى
بود)). هنگام تولد در حالى که نور وجودش خانه هاى مکه را نورانى ساخته بود و
بر لب شکر خدا مى کرد پا بر عرصه دنیا نهاد. به شهادت قرآن، او از هر
پلیدى و عادات زنانه پاک و پاکیزه بود. قابله اش بهترین زنان بودند که پس
از تولد، او را طیب و طاهر در قنداقه اى پیچیده و به مادرش تحویل دادند.
حضرت
فاطمه (علیها السلام) بسیار مورد علاقه پدر بوده و او را بسیار دوست مى
داشت و درباره اش مى فرمود:((من هر گاه مشتاق بهشت مى شوم فاطمه را مى
بوسم)).
و نیز مى فرمود: ((فاطمه بضعه منى... فاطمه (علیها السلام) پاره تن من است.))
آغاز
زندگى حضرت (علیها السلام) در مکه با محاصره اقتصادى در شعب ابى طالب
همراه بود که در پایان این محاصره، عمر یکى از بهترین کسان حضرت، یعنى مادر
ایشان خدیجه کبرى (علیها السلام) به آخر رسید. حضرت خدیجه با وجود مهر و
محبت فراوان نسبت به دختر، به فرمان الهى دار ممر را براى اسکان در دار
مستقر رها نمود و به سراى آخرت رهسپار شدند.
پس از مادر، مهر او در خانه
پدر سایه افکنده و بر چهره پدر که از فراق ابوطالب و خدیجه و آزار کفار در
هم مى شکست گل نشاط و امید مى کاشت.
حضرت فاطمه (علیها السلام) پس از
چند سال زندگى پر مشقت و تحمل مشکلات فراوان در مکه، در سال دهم بعثت به
سوى مدینه، شهرى که پیغمبر (صلى الله علیه و آله و سلم) بخاطر در امان
ماندن از مشرکین به دستور خداوند هجرت کرده بود، رهسپار شد.
حضرت زهراء
(علیها السلام) در اول ذى الحجه، سال دوم هجرت، در حالى که هنوز ۹ سال از
عمر شریفش نگذشته بود به همسرى على (علیه السلام) که حدود ۲۵ سال داشت در
آمد و در ۲۱ محرم سال سوم هجرت که شب زفاف آن حضرت است، زندگانى مشترک خود
با على (علیه السلام) را آغاز کرد.
در جریان ازدواج حضرت با على (علیه
السلام) در روایت آمده است که: جبرئیل امین از سوى پروردگار ماءمور گشت تا
در زمین او را به عقد على (علیه السلام) که از قبل در آسمانها و در ملکوت
اعلى بسته شده بود در آورد. در روایتى دیگر آمده است که اگر على (علیه
السلام) نبود هیچ یک از خلایق شایستگى همسرى براى حضرت فاطمه را نداشتند.
ازدواج
آنها به فرموده قرآن، تلاقى دریاى نبوت و امامت بود و رسول خدا (صلى الله
علیه و آله و سلم) در شب زفاف، بین این دو دریا نشست و دست فاطمه را در دست
على (علیه السلام) گذاشت و واسطه تلاقى این دو دریاى عمیق و مواج هدایت و
ارشاد شد. نیکوترین ثمره این تلاقى ((اللؤ لؤ و المرجان))، یعنى امام حسن و
امام حسین (علیه السلام) بودند.
فاطمه شمع خانه و حلقه وصل رسالت و
امامت بود. هم عزیز پدر و هم محبوب همسر بود. ۹ سال زندگى زناشوئى او با
على (علیه السلام) از خاطره هایى است که هیچ وقت از نظر على مرتضى محو نمى
شود. خانه آنها مهد تربیت و کانون عفت و عصمت بود که از این کانون،
فرزندانى همچون امام حسن، امام حسین، حضرت زینب، ام کلثوم (علیهم السلام)
بیرون آمدند.
فاطمه زهراء (علیها السلام) داراى زهد و تقوى، فصاحت و
بلاغت (نظم و نثر)، صاحب اذکار و صحیفه فاطمیه، بزرگ بانویى است که با وجود
مهیا بودن امکانات یک زندگى راحت و اشرافى، هرگز به سمتش نرفت و با تبعیت
بى چون چرا از پدر، یعنى پیغمبر اسلام و وصى او على مرتضى (علیه السلام) به
مقام ((سیده نساء العالمین؛ سرور زنان جهان هستى)) مفتخر گشت. او با غنائم
جنگى و هدایایى که برایش مى رسید، خود و زندگى اش را زینت نمى داد و تمامى
آنها را براى کمک به وضع فقرا و مستمندان خدمت پدر مى فرستاد.
فاطمه
(علیها السلام) در خانه شوهر براى پیشبرد زندگى مشترک، همرزم على (علیه
السلام) به تلاش و کوشش مى پرداخت و با دستهاى پینه بسته آسیا مى کرد و
شخصا در آن زمان که نیاز بود آب به دوش مى کشید و از تحمل هیچ گونه زحمتى
دریغ نمى فرمود. وقتى که فضه خادمه براى کمک در کارهاى خانه به منزل او
آمد، کارها را با او تقسیم نمود و به نوبت، روزى او و روزى فضه به امر خانه
مبادرت مى ورزیدند.
حضرت فاطمه (علیها السلام) هیچ وقت از شوهر تقاضایى
نکرد و در علت آن مى فرمود: پدرم به من وصیت کرد که هیچگاه از شوهر
تقاضائى نکنم، مبادا که از انجام آن برنیاید.
فاطمه (علیها السلام) یکى
از دو رکن امامت، پس از پیامبر (صلى الله علیه و آله و سلم) با تمام وجودش
به دفاع از حریم ولایت پرداخت و با تحمل مشقات فراوان، سیلى نامحرمان،
سرانجام خود و فرزند عزیزش را در این راه ایثار نمود.
فاطمه (علیها
السلام) دنیایى از شرم و عاطفه، به قدرى محبوب بود که خجالت مى کشید به
شوهرش وصیت کند و حتى فشارى که از در خانه به پهلویش رسیده بود، مدتها
کتمان کرد و به على (علیه السلام) نگفت.
سرانجام در سیزدهم جمادى الاولى
یا سوم جمادى الاخرى سال ۱۱ هجرى در سن هجده سالگى، مابین نماز مغرب و
عشاء به جوار حق شتافت و به فرموده امام صادق (علیه السلام)، ۷۵ روز پس از
رحلت رسول خدا (صلى الله علیه و آله و سلم) در اثر فشار روحى و جسمى، على
(علیه السلام) را تنها گذاشت و به جوار حق شتافت.
قبر شریفت در مدینه
منوره در سه محل ((کنار قبر پیامبر (صلى الله علیه و آله و سلم)))
((قبرستان بقیع،)) و ((بین قبر و منبر پیامبر)) مطاف ملائکه مقرب الهى است.
چه خوب سروده است:
زیتونه عم الورى برکاتها
فاطمه (علیها السلام) فانوس نور خداوند عزوجل و زیتونى مى باشد که برکاتش همگان را فرا گرفته است.
لما تنزلت اکثرت کثراتها
او قطب دایره هستى و نقطه اى (مرکزى) است که هنگامى که نازل شد کثرت فراوان پیدا کرد.
هى عنصر التوحید فى عرصاتها
شناسنامه حضرت فاطمه (علیها السلام)
نام:
فاطمه (علیها السلام)، زهراء،...
شهرت:
سیده نساء العالمین
کنیه:
ام اءبیها، اءم الحسن، اءم الحسین و...
نام پدر:
احمد، محمد،...
نام مادر:
خدیجه کبرى دختر خویلد
تاریخ تولد:
۲۰ جمادى الاخرى
روز تولد:
جمعه
محل تولد:
مکه مکرمه
تاریخ ازدواج:
سال دوم هجرى در سن ۹ سالگى
نام همسر:
على بن ابى طالب.
فرزندان ذکور:
حسن، حسین و محسن
فرزندان مؤ نث:
زینب و ام کلثوم
نام ماماها:
چهار زن برگزیده آسیه، مریم، حوا و کلثوم
نام پرستاران:
ده حورالعین بهشتى و فرشتگان
تاریخ شهادت:
۱۳ جمادى الاولى یا سوم جمادى الاخرى
محل دفن:
مدینه منوره
اسمها، لقبها و کنیه هاى آن حضرت
اسمها:
فاطمه، صدیقه، مبارکه، طاهره، زکیه، راضیه، مرضیه، زهراء و محدثه.
کنیه ها:
کنیه هاى مشهور آن حضرت عبارتند از:((ام ابیها))، ((ام النبى))، ((ام الحسن))، ((ام الحسین))، ((ام المحسن))، ((ام السبطین))، ((ام الائمه)).
لقبها:
بعضى از لقبها عبارتند از:
سیده، انسیه حوراء، نوریه، حانیه، کریمه، رحیمه، قانعه، قوامه، عقیله، فهیمه، رئوفه، محرمه، منصوره، جمیله، جلیله، صابره، شریفه، عفیفه، شهیده، حکیمه، مطهره، عطوفه، زاهده بتول و عذراء(۲)
پدرش محمد مصطفى (صلى الله علیه و آله و سلم) و خاتم انبیاء است و در وصفش همین بس، که خداوند درباره اش فرمود:یا احمد لو لاک لما خلقت الا فلاک؛اى احمد اگر بخاطر تو نبود جهان هستى را نمى آفریدم.)) او آخرین فرستاده از سفراى الهى، عقل کل و هادى سبیل است. رمز خلقت و آفرینش افلاک و انجم به برکت وجود اوست و در سایه بعثت او نظام اسلامى رشد کرد و بشر به سعادت واقعى رسید. او مردى پاکدامن و امین مکه بود که خداوند او را بر همه جهانیان بلکه بر همه انبیاء و اوصیاء برترى داد.
مادرش زن سرشناس عرب، خدیجه کبرى، از خاندانى بود که اغلب اعضایش متفکر و صاحب مقامات علمى بودند. خدیجه از قبیله قریش، صاحب مال و ثورت بسیار، داراى صفات عالى و در خور نام زکیه، پناه زنان و دختران بى پناه بود. به گونه اى که بدین خاطر ((ام الا یتامش؛ مادر یتیمان)) مى خواندند.
او پس از مرگ همسر اول و به قولى همسر دوم به علت ثروت و شهرت و پاکدامنى و طهارت، خواستگارانى بسیار داشت ولى به همه آنها پاسخ منفى مى داد، اما چون محمد (صلى الله علیه و آله و سلم) را فردى امین و راستگو یافته بود و آثار عظیمى از نجابت و عزت در او سراغ داشت، خود به وسیله پیام رسانى به او پیشنهاد ازدواج داد و تقاضاى همسرى با او را کرد. خدیجه به او گفت: اى پسر عم! به خاطر خویشاوندى و نزدیکى تو با من و داشتن شرافت، امانت دارى، اخلاق خوش و صدق در سخن، به تو رغبت دارم و خواستار ازداوج با تو شده ام.
او با مال و ثروت خود از دین محمد حمایت کرد و به جایى رسید که خداوند به وسیله جبرئیل براى او سلام مى رساند. پیامبر (صلى الله علیه و آله و سلم) او را بسیار عزیز مى داشت و درباره اش مى فرمود: خدیجه دختر خویلد از جمله چهار زنى است که به کمال رسیده اند.
برادران و خواهران حضرت (علیها السلام)
در احوالات فرزندان رسول خدا (صلى الله علیه و آله و سلم) آمده است: آن حضرت دارى سه یا چهار فرزند پسر و چهار دختر بود. پسران آن حضرت عبارت بودند از:
۱- قاسم:
قبل از بعثت به دنیا آمد و پیش از بعثت نیز از دنیا رفت و به همین جهت کنیه رسول خدا (صلى الله علیه و آله و سلم) ابوالقاسم بود.
۲- عبدالله:
این فرزند نیز که در کودکى از دنیا رفت، همنام پدر بزرگوار پیغمبر (صلى الله علیه و آله و سلم) بود. به او طیب هم مى گفتند.
۳- ابراهیم:
در مدینه متولد شد و پس از یک سال و شش ماه و بنابر روایتى پس از یک سال و ده ماه از دنیا رفت.
اما دختران پیامبر (صلى الله علیه و آله و سلم):
۱- زینب:
دختر بزرگ رسول خدا (صلى الله علیه و آله و سلم) بود که به عقد پسر خاله اش ((ابوالعاص بن ربیع)) در آمد. از او یک دختر و یک پسر متولد شد که دخترش((امامه)) به وصیت حضرت زهراء (علیها السلام) به عقد على (علیه السلام) در آمد.
۲- ام کلثوم:
برخى گفته اند: هم نام مادر رسول خدا (صلى الله علیه و آله و سلم) آمنه بوده، که پیامبر او را به ((عثمان بن عفان)) تزویج کرد، ولى قبل از مراسم عروسى از دنیا رفت.
۳- رقیه:
پس از رسیدن به سن بلوغ، پیامبر (صلى الله علیه و آله و سلم) او را به عقد ((عتبه بن ابى لهب)) در آورد. عتبه به علت دشمنى با رسول خدا (صلى الله علیه و آله و سلم) رقیه را از خانه اش بیرون کرد و پس از مرگ عتبه، رقیه به عقد ((عثمان بن عفاف)) در آمد.
۴- فاطمه زهراء (علیها السلام):
نسل رسول خدا (صلى الله علیه و آله و سلم) از این دختر است. پس از رسیدن به سن بلوغ به عقد على (علیه السلام) در آمد و از این ازدواج داراى چهار فرزند گردید.(۳)
شخصى از حسین بن روح - یکى از نواب امام زمان (عجل الله تعالى فرجه الشریف) - پرسید: رسول خدا (صلى الله علیه و آله و سلم) چند دختر داشت؟
گفت چهار دختر.
پرسید: کدامیک از همه با فضیلت ترند؟
جواب داد: فاطمه (علیها السلام).
پرسید: با اینکه او از همه فرزندانش کوچکتر بوده و کمتر مصاحبت رسول خدا (صلى الله علیه و آله و سلم) را درک کرده، چرا او با فضیلت تر است؟
حسین بن روح جواب داد: به سبب دو خصلت که خداى سبحان مخصوص او گردانیده بود: یکى اینکه او وارث رسول خدا (صلى الله علیه و آله و سلم) بود و دیگرى اینکه نسل رسول خدا (صلى الله علیه و آله و سلم) از ذریه اوست و خداوند سبحان اینها را به او ارزانى نداشت مگر به خاطر اخلاصى که در نیت داشت.(۴)
فاطمه (علیها السلام) در رابطه با اخلاص مى فرماید:
من اصعد الى الله خالص عبادته اهبط الله عزوجل الیه افضل مصلحته (۵)
((کسى که عبادت خالصانه خود را به سوى خدا فرستد، پرورگار بزرگ ترین مصلحت او را به سوى او خواهد فرستاد.))
--------------------------
۱-فاطمه زهراء (علیها السلام) شادمانى دل پیامبر (صلى الله علیه و آله و سلم)، ص ۴۳.
۲-اینکه معانى هر یک از اسمها و القاب چیست به بخش((فضائل))، بحث((اسماء و القاب))مراجعه فرمایید.
۳-زندگى حضرت فاطمه (علیها السلام)، ص ۶
۴-بحار: ج ۴۳، ص ۳۷
۵-بحار: ج ۷۱ ص ۱۸۴
-------------------
حلیمه صفرى
فصل اول: دیباچه